T�p D�nyas�nda Yeni Boyut: Kalp K�k H�crelerle Yenileniyor
D�nyada en �nemli �l�m nedenlerinden biri kalp krizleridir. Kalp krizi, kalbe kan�n gitmesini sa�layan atardamarlar�n t�kanmas�na ba�l� olarak meydana gelir. Bu t�kanma sonucunda kans�z kalan kalp kaslar� �l�rler.
Bug�ne kadar yap�lan �al��malar, kalp kas� hasar�na ba�l� kalp yetmezli�i ya�ayan hastalar a��s�ndan b�y�k bir geli�me g�stermemi�ti. Bunun sebebi ise zarar g�ren kalp kaslar�n�n, kendilerini yenileyebilme �zelli�ine sahip olmay��lar�yd�.
Ancak son zamanlarda ger�ekle�tirilen baz� ara�t�rmalar �mit verici sonu�lar i�eriyor. �n �al��malar, zarar g�ren kalbe do�rudan "k�k h�cre" enjekte edilmesiyle kalbin yeniden eski i�levine kavu�abilece�ini ortaya koyuyor.
K�k H�cre Nedir?
V�cudumuzdaki b�t�n h�crelerin ilk ana h�cresine 'k�k h�cresi' ad� verilir. �ekilsiz ve yumu�ak bir plastik, nas�l ustas�n�n elinde de�i�ik �ekiller alabilirse, k�k h�creleri de farkl�la�m�� h�crelere d�n��ebilirler. K�k h�creler, bir�ok dokuda bulunan ve de�i�erek v�cudun di�er dokular�n� olu�turma yetene�ine sahip h�crelerdir.
Anne rahminde d�llenmi� yumurtaya totipotent denir. Bu "her�eye d�n��ebilme yetene�i olan h�cre" anlam�na gelir. Bu h�cre d�llenmeden birka� saat sonra iki e�it par�aya b�l�n�r. �ki totipotent h�cre bilemedi�imiz sebepler �er�evesinde ayr�l�p, her ikisi ferd� olarak geli�irler. Belli a�amalardan ge�en bu h�creler uzman haline gelirler. �rne�in; kan meydana getirecek k�k h�creleri, solunum i�in gerekli olan ve oksijen ta��yacak alyuvarlar, hastal�klarla sava�an akyuvarlar ve p�ht�la�may� sa�layan trombositler gibi birbirinden farkl� �zelliklere sahip �� ana grupta farkl�la��rlar. Deri k�k h�creleri �e�itli tipteki deri h�crelerini, kas k�k h�creleri de farkl� tipteki kas dokular�n� meydana getirirler. Neticede bir tek d�llenmi� yumurtadan milyarlarca farkl� h�cre olu�ur.
K�k H�creler Nas�l Elde Edilir?
K�k h�creleri �ncelikle embriyodan, do�rudan blastosistin ad� verilen i� h�cre tabakas�ndan elde edilirler. Bu metod, t�p bebek elde etmek i�in kullan�lmaktad�r. Anne baban�n izni al�narak uygulanan bu teknikte blastosistin totipotent i� h�creleri, �zel haz�rlanm�� ortamlarda �o�alt�larak pluripotent k�k h�creleri elde edilmektedir. K�k h�creler d���k veya sonland�r�lm�� gebeliklerden de elde edilmektedirler. Bu bazen hayvan deneylerinde de kullan�l�r. Kamuoyunun yak�ndan tan�d��� ve klonlama metodu ile elde edilen Dolly �rne�inde oldu�u gibi, k�k h�creleri klonlama ile de elde edilebilmektedir.
Son olarak da ABD'li bilim adamlar�, kadavralardan k�k h�creleri elde ettiler. Ara�t�rma yapan ekipten Fred Gage, de�i�ik ya�larda �lm�� insanlardan al�nan 23 doku �rne�inin �o�undan, ya�ayan beyin h�cresi �retebildiklerini a��klad�.
K�k H�crelerin Kullan�m Alanlar�
K�k h�crelerin v�cuttaki di�er tip h�crelere farkl�la�ma �zelli�inin ke�fedilmesi ile birlikte bu h�crelerin kanser, fel�, kalp yetmezli�i ve bir�ok genetik kaynakl� hastal�klar�n tedavisinde kullan�labilece�i fikri ortaya ��k�yor. Bu fikirden hareketle t�m d�nyada �e�itli ara�t�rmalar yap�l�yor. Bu �al��malar�n �nemli bir b�l�m� kalp hastal�klar� �zerine yo�unla�m�� durumda. �lk olarak hayvanlar �zerinde yap�lan ara�t�rmalar art�k insan �zerinde de deneniyor.
Kalp krizi ge�iren bir insanda kendi k�k h�crelerinin bir b�l�m� hasar� onarabilmektedir. Ancak organ�n yeniden eski i�levine kavu�mas�na yard�mc� olmak i�in, zarar g�ren kalbe, do�rudan k�k h�cre enjekte edilmesi gerekmektedir.
New Scientist dergisinin haberine g�re, �imdi iki ekip, k�k h�crelerini do�rudan kalbe aktarmak suretiyle bir ad�m daha att�. Steinhoff �nderli�indeki Alman ekip, alt� hastan�n kemik ili�inden al�nan k�k h�creleri kat�ks�z duruma getirdi. Ertesi g�n by-pass ameliyat� s�ras�nda bu k�k h�creler hastalar�n kalbindeki cans�z doku ile canl� doku aras�ndaki s�n�ra aktar�ld�. Sonu�ta, alt� hastan�n da kalbinin g��lendi�ine ve kan ak���nda bir geli�me sa�land���na tan�k olundu. Japonya'da bir ba�ka ekip de daha az kat�ks�zla�t�r�lm�� k�k h�crelerinin, by-pass ameliyat� uygulanmadan, bir kateter arac�l���yla aktar�lmas�yla benzer sonu�lar elde edildi�ini bildirdi.
Kanser ve do�um kusurlar� gibi bir�ok hastal���n sebebi, bu h�crelerin uzmanla�ma mekanizmalar�ndaki farkl�la�madan do�an ar�zalard�r. H�crelerin belli vazifelere uygun olarak uzmanla�ma sistemleri anla��ld��� zaman, bir�ok hastal���n da �n�ne ge�ilebilecektir. Yani h�crenin anormalle�mesi engellenecektir. K�k h�crelerin, yeni ila�lar�n geli�iminde ve ila�lar�n test edilmesi safhas�nda kullan�lmas� da d���n�lmektedir. K�k h�creleri bu deneylerde kullan�labilirse, �ok farkl� h�crelere de ayn� deneyler uygulanabilecektir. Kan hastal�klar� ile ilgili bir ila�, kan k�k h�crelerinde, kas hastal�klar� ile ilgili bir ila� da kas k�k h�crelerinde denenebilecektir. K�k h�creleri i�in di�er bir uygulama sahas�, kusurlu ve bozuk h�crelerin yerine sa�lam h�cre ve dokular�n �retilmesidir. Bir�ok hastal���n tedavisi, ar�zal� h�crelerin de�i�tirilmesiyle m�mk�n olabilecektir. Parkinson, alzheimer, omurilik yaralanmalar� ve sinir tahribatlar�na ba�l� fel�ler, �eker hastal���, eklem rahats�zl�klar�, osteoporoz ve romatizman�n, k�k h�crelerinden yararlan�larak tedavisi d���n�lmektedir. (Harun Yahya, H�credeki Bilin�)
Tip-1 �eker hastalar�nda pankreas�n insulin �reten adac�k h�creleri bozulmu�lard�r. K�k h�crelerin nakliyle insanda en k���k protein hormonu olan ins�lin salg�lanmas� normale d�nebilecektir.
T�p d�nyas�nda k�k h�crelerinin en �ok kullan�laca�� sahan�n n�rolojik bilimler olaca�� tahmin edilmektedir. ��nk� bir�ok hastal���n temelinde sinir h�crelerinin kayb� veya �l�m� vard�r. K�k h�cre �al��malar�n�n, sa��rl���n tedavisini de ��zece�i �ng�r�lmektedir. Sa��rl�k; genetik, mikrobik veya darbeler neticesinde sesi alan i� kulaktaki h�crelerin kayb�yla ortaya ��kan bir durumdur. Pluripotent k�k h�creleri ile �retilen sa�l�kl� i�itme h�creleri, eskileri ile de�i�tirildi�inde sa��rl�k problemi kalmayacakt�r.
K�k H�crelerde De�i�imi Kim Ba�lat�yor?
Bilimadamlar� bir yandan k�k h�crelerin nakliyle u�ra��rken bir yandan da daha �nemli bir sorunun cevab�n� ara�t�rmaktad�rlar: Bu h�crelerde d�n���m�n ba�lamas�n� sa�layan sinyalin kayna�� nedir? Diyelim k�k h�cre nakli ba�ar�yla ger�ekle�ti. Peki k�k h�crelerini, �zel g�revleri yerine getirebilen h�crelere d�n��t�ren sinyal nereden gelir? Birer atom y���n� olan ve hi�bir akla sahip olmayan h�creler nas�l bir anda de�i�im g�stermeye "karar verirler"?
Yaz�m�z�n ba��nda k�k h�crenin, v�cuttaki ilk ana h�creler olduklar�n� ve "her �eye d�n��ebilme yetenekleri" oldu�unu belirtmi�tik. Peki bu h�creler bu mucizevi �zelli�i nas�l kazanm��lard�r? Ya bu �zelli�i nas�l kullanacaklar�n� nereden bilmektedirler? Bu mekanizma nas�l �al��maktad�r? Nas�l olur da bir k�k h�cre, daha sonra g�z, kulak, kalp veya kas gibi y�zlerce farkl� organa ait h�crelere d�n���r? Bu sorular �o�alarak devam edebilir. �uursuz atomlar�n, ne v�cuttaki ihtiya�lar� saptay�p bir de�i�ime karar vermeye, ne de bu de�i�imin her a�amas�n� kusursuzca ger�ekle�tirmeye yarayacak ak�llar� yoktur. Onlara yapt�klar� her hareketi ilham eden yery�z�ndeki canl� cans�z t�m varl�klar� kontrol� alt�nda tutan Y�ce Rabbimiz'dir. Bu mucizevi d�n���m bize Rabbimiz'in yaratmas�ndaki muhte�emli�i g�stermektedir. Allah, yerden g��e t�m evrende meydana gelen olaylar� Kuran?da ��yle bildirir: "Allah, yedi g��� ve yerden de onlar�n benzerini yaratt�. Emir, bunlar�n aras�nda durmadan iner; sizin ger�ekten Allah'�n her�eye g�� yetirdi�ini ve ger�ekten Allah'�n ilmiyle her�eyi ku�att���n� bilmeniz, ��renmeniz i�in." (Talak Suresi,12)
KAYNAKLAR
1) Nature Medicine, Vol.7, No. 4, Nisan 2001..3) Science, 283, 534537,1999...4) Science, 290, 1 Aral�k 2000...
�zg�rl�k, hemen hemen her
toplum ve ideolojiden ki�inin hemfikir oldu�u ve savundu�u bir kavramd�r.
�nsanl�k tarihindeki �at��malar�n, sava�lar�n �o�undaki ama�, �zg�rl���
kazanmak olmu�tur.
Bat� d���ncesinin �zg�rl��e verdi�i anlam� ��yle �zetleyebiliriz:
�zg�rl�k, insana, di�er insanlar (toplum) ya da devlet -veya ba�ka
herhangi bir kurum- taraf�ndan hi�bir k�s�tlama ve bask� yap�lmamas�d�r.Bug�n
Bat� toplumlar�n�n i�inde bulunduklar� toplumsal yap�, modern Bat�
felsefesi taraf�ndan tarifi yap�lan "�zg�rl�k" kavram�n�n,
insan�n kurtulu�unu sa�lamad���n� g�stermektedir.
Okullarda, bilimsel kaynaklarda ve bir k�s�m medyada, teori ispatlanm��
bir ger�ek gibi sunulmakta, pek �ok insan da bu nedenle evrimi hi�
sorgulamadan kabul etmektedir. Oysa her ge�en g�n geli�en, paleoantropoloji,
antropoloji ve mikrobiyoloji gibi bilim dallar�, s�z�n� etti�imiz
yayg�n inan���n aksine, evrim teorisini s�rekli yalanlamaktad�rlar.
Evrimi ispatlamak i�in 150 y�ld�r aral�ks�z s�rd�r�len �al��malar,
teoriyi ��r�tmekten ba�ka bir sonuca varamam��lard�r.
Bu ger�e�e ra�men, evrim teorisinin bu denli yayg�n bir bi�imde
savunulmas� ve insanlara empoze edilmesinin tek nedeni ise, teorinin
ideolojik y�n�d�r.
