T�rkiye'deki masonlu�un kayna�� her ne kadar Ahili�e, esnaf localar�na ya da Bekta�ili�e ba�lanmaya �al���lsa da, ger�ekte masonluk k�k� d��ar�da olan bir �rg�tt�r. T�rkiye'de yap�lan ciddi �al��malar ve masonik kaynaklar, masonluk tarihini genellikle 3 d�neme ay�rmaktad�r.
T�rkiye Masonlu�unda 3 D�nem
T�rkiye'de masonlu�un tarih sahnesine ��k��� Avrupa'dan 20 y�l sonra ger�ekle�ir. Bu ��k�� ise tamamen d�� kaynakl� olup:
1948'de localar�n uyku d�neminden ��karak yeniden faaliyete ge�ti�i d�nemden g�n�m�ze kadar; olmak �zere 3 d�neme ayr�lm��t�r.
Bu �� d�nemin birincisi yani Me�rutiyet �ncesi d�nem hakk�nda yeterli belge ve bilgi mevcut de�ildir. Bu d�nem, Osmanl� �mparatorlu�u'nun gerileme ve ��k�� d�nemini kapsar. Bu tarihlerde kurulmu� olan localar�n hemen hepsi do�rudan yabanc� obediyanslara (yedi masonun biraraya gelerek kurdu�u loca) ba�l�d�r.
T�rkiye'de �lk Mason Locas�
Clavel'in, �nl� "Historie Pittoresque de la Franc-Ma�onerie" adl� eserine g�re, T�rkiye'de ilk mason locas�, 1738'de �stanbul'un Karak�y semtinde, bug�n Per�embe Pazar� olarak bilinen ticaret merkezinde kurulmu�tur. 1789 y�l�ndaki Frans�z �htilalinden sonra bu loca, bilinmeyen bir nedenle faaliyetlerine son vermi�tir. Yine tarih kaynaklar�nda ayn� d�nem i�erisinde �stanbul'un �e�itli semtlerinde, �zmir'de, Halep'te ve Selanik'te mason localar�n�n a��ld��� aktar�lmaktad�r. Ancak padi�ah�n �zel emri ile bu localara sadece yabanc� uyruklu ya da gayr�m�slim ki�iler kabul edilmekteydi. Nitekim bu kural�n bir d�nem sonra delindi�i ve art�k M�sl�manlar�n da localardaki toplant�lara kat�labildi�i, o tarihlerde ya�ayan �nl� mason isimlerinden anla��lmaktad�r. Osmanl� �mpatorlu�u'nda bilinen ilk M�sl�man mason, �elebi Mehmet Efendi'nin o�lu Sait �elebi'dir.
Osmanl� �mparatorlu�u'nda �ngiltere B�y�k Locas�'na ba�l� kurulan ilk loca "Oriental Lodge"dur. Bu locan�n 1856 y�l�na kadar faaliyette kald��� anla��lmaktad�r. 1738'te ba�layan T�rkiye'deki masonik faaliyetler, yakla��k 100 y�l �ok sessiz ve yava� faaliyet g�stermi�tir. T�rkiye masonlu�unun bu birinci d�neminde masonlukla ilgili geli�melerin belirgin bir hal almas�n�n, K�r�m Sava�� y�llar�nda oldu�u kabul edilmektedir. 1853 y�l�nda ba�layan K�r�m Sava��'nda, Osmanl� topraklar�n�n �e�itli b�lgelerinde bulunan Frans�zlar, �ngilizler ve Sardunya Krall��� emrindeki �talyanlar bir�ok loca a�m��lard�r.
Yasaklanm�� olmas�na ra�men bir�ok M�sl�man as�ll� Osmanl� vatanda��, bu localarda toplant�lara d�zenli olarak kat�lm��lard�r.
Sultan Abdulaziz D�neminde Masonluk
"Oriental Lodge" d���ndaki ilk b�y�k loca, 1857 y�l�nda �zmir'de kurulan "Grand Lodge de Turquie"dir. Bu b�y�k locaya ba�l� olarak her biri ayr� dilde faaliyet g�steren alt� loca bulunuyordu. T�rk�e olarak �al��an locan�n ad� "Orhaniye Locas�"yd�. T�rkiye'deki masonik yay�nlar bu locay� ilk "milli" mason locas� olarak kabul ederler. Sultan Abdulaziz'in tahta ��kmas�yla ba�layan Avrupa �lkeleri ile iyi ili�kiler, masonlar i�in de rahat faaliyet g�sterebilme d�neminin ba�lang�c� olmu�tu.
Bu d�nemde masonlu�un, T�rkiye'deki tarihi a��s�ndan en kayda de�er geli�me "Ser Locas�"n�n a��lmas� olmu�tur. Ser Locas�'n�n �yeleri aras�nda Sultan 5. Murad, �ehzade Nurettin Efendi, �ehzade Selahattin Efendi, Sadrazam Ke�ecizade Fuat Pa�a, Sadrazam Tunuslu Hayrettin Pa�a, Sadrazam �brahim Hakk� Pa�a, Berlin B�y�kel�isi Sadullah Pa�a,�inasi Bey gibi bir �ok yazar, devlet adam�, gazeteci ve zengin Osmanl� t�ccarlar� bu locan�n aktif �yesiydi. Bu d�nemden sonra art�k masonluk, Osmanl� topraklar�nda ad�n� ciddi �ekilde duyurmaktayd�. D�nemin en etkili mason devlet adam� ise Sadrazam Mustafa Re�it Pa�a idi. T�rkiye masonlar�n�n yay�n organ� Mimar Sinan dergisine g�re T�rkiye tarihinin en b�y�k Ba�bakan� olan Mustafa Re�it Pa�a, ilerleyen y�llarda Osmanl� �mparatorlu�u'nun ��k���n�n �nc�s� olacakt�.
S�tunlar Y�k�l�yor
Anadolu Ajans� 10 Ekim 1935 tarihinde gazetelerin merkezlerine �u �nemli haberi ge�iyordu: "T�rkiye mason cemiyeti, memleketimizin sosyal tekam�l� ve g�nden g�ne artan muazzam terakkilerini nazar� itibare alarak faaliyetlerine nihayet vermeyi ve b�t�n mallar�n� memleketin sosyal ve k�lt�rel kalk�nmas�na �al��an Halkevlerine teberr�� muvaffak g�r�lm��t�r."
Bu habere kimse bir anlam verememi�ti. ��nk� T�rkiye masonlu�u, tarihinin en rahat d�nemini ya��yordu. TBMM Ba�kan�, ��i�leri Bakan�, D��i�leri Bakan�, Ankara Valisi, �stanbul Valisi �st d�zey aktif masondu. Devlet y�netiminin �nemli mevkileri, masonlar taraf�ndan ele ge�irilmi�ti. T�rkiye masonlu�u ne olmu�tu da 27 y�l aradan sonra kendini yok etme karar� alm��t�. 4 g�n sonra ger�ek ortaya ��km��t�. Masonlar kendilerini feshetmemi�, mason localar�, Cumhurba�kan� Mustafa Kemal Atat�rk taraf�ndan kapat�lm��t�.
14 Ekim 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nin "T�rkiye'de Mason Localar� Bir Emirle Kapat�ld�" ba�l�kl� haberinde olay�n perde arkas� �u �ekilde aktar�l�yordu:
"��i�leri Bakanl���'ndan verilen bir emir �zerine T�rkiye mason Localar�n�n faaliyetlerine nihayet verilmi�tir. Y�ksek makam�n emri ile T�rkiye masonlu�unun �stanbul, Ankara, �zmir, Edirne, Mu�la, Gaziantep ve Adana'da bulunan M�teaddid localar� kapanm��, bunlar�n emlaki h�k�mete intikal etmi�tir."
Cumhuriyet gazetesinin haberinde, s�z� edilen y�ksek makam d�nemin Cumhurba�kan� Mustafa Kemal Atat�rk'ten ba�kas� de�ildi. ��in ilgin� yan� ise Atat�rk mason localar�n� kapatma emrini M�sl�manlara yapt��� zul�mlerle tan�nan mason ��i�leri Bakan� ��kr� Kaya'ya vermi� olmas�yd�. Mason ��i�leri Bakan� ��kr� Kaya, Atat�rk'� bu tarihi karar�ndan vazge�irmeye �al��sa da ba�ar�l� olamad�. Atat�rk kapatma �ncesi, Doktor �smail Hur�it, T�rkiye B�y�k Locas� B�y�k �stad� Muhittin Osman Omay ve bir grup masonu ��i�leri Bakanl���'na �a��rd� ve kesin karar�n� bildirdi: "Mason Localar� kapat�l�p �al��malar�na son verecekler ve mal varl�klar�n� halk evlerine aktaracaklard�r."
Atat�rk: Bunlar�n K�k� D��ar�da!
Atat�rk, uzun s�redir akl�n� me�gul eden mason localar�n�n kapat�lmas�yla ilgili d���ncelerini ilk olarak 1935 y�l�nda g�ndeme getirdi. �ttihat Terakki Cemiyeti i�erisindeki masonlar�n T�riye'ye verdikleri zarar, herkes taraf�ndan bilinmekteydi. �ttihat Terakki'yi yak�ndan tan�yan Atat�rk, Cumhuriyet'in kurulu�undan beri localar� kapatmak i�in f�rsat kolluyordu. D�nemin Van Milletvekili �brahim Arvas, hat�ralar�nda Atat�rk'�n masonlara yakla��m�n� �u �ekilde ifade ediyor:
"Mustafa Kemal'in sevmedi�i iki z�mre vard�. Birincisi d�nmeler ikinci ise masonlard�... Bir g�n eski Adliye Vekili Mahmud Esat Bozkurt'u �a��rd�. Kendisine masonlar�n taksimat, te�kilat, ahvalini bildirir bir kitap verdi. "Bunu g�zelce mutalaa et, bir takrirle Halk Partisi grup ba�kanl���na ver, grupta bunlara �iddetli h�cum yap ve grup�a kapanmas�na dalalet et. Senin de bu i�te b�y�k �eref pay�n olacakt�r" dedi. Grup dan��man� Mahmut Esat Bozkurt, riyaset makam�na bir takrir verdi ve takririnin okunmas�n� reisten rica etti. H�lasas� ��yleydi: "Masonluk k�k� d��ar�da bir Yahudi tarikat�ndan ba�ka bir �ey de�ildir, memleketimizde bunun ne i�i vard�r? Bunu da grup karar�yla kapatal�m..."
Ertesi hafta Recep Peker geldi ve k�rs�ye ��karak �u m�jdeyi verdi: "Arkada�lar, yar�ndan itibaren T�rkiye'de masonluk kalmam��t�r ve b�t�n localar kapanm��t�r..." Salonda bir k�yamet koptu, alk��lar, ba��rmalar tavanlar� ��nlat�yordu." (�brahim Arvas, Tarihi Hakikatler, s.71-72)
Masonik semboller i�eren bronz heykel
Y�l 1948; Localar Tekrar A��l�yor
Atat�rk'�n emri ile kapat�lan mason localar�, 5 �ubat 1948 y�l�nda �n�n�'n�n emri ve Celal Bayar'�n deste�i ile tekrar faaliyete girmi�tir.
5 �ubat 1948 tarihinde "T�rkiye Mason Derne�i" ismi ile �stanbul Valili�i'ne yap�lan ba�vuru kabul edildi ve masonlar, bu tarihten sonra resmen faaliyete ba�lad�lar. A�t�klar� davalarla, halk evlerine devredilen t�m mal varl�klar�n� tekrar ele ge�irdiler. Localar�n 13 y�l aradan sonra a��lmas�, uyku d�neminde olan masonlar taraf�ndan sevin�le kar��land�. Bu sevin�lerini gazetelere tam sayfa ilanlar vererek duyurdular. Atat�rk taraf�ndan kapat�lan mason localar�n�n tekrar a��l���n� �brahim Arvas an�lar�nda ��yle anlat�yor:
"�smet Pa�a'n�n Reis-i Cumhurlu�u s�ras�nda Kanun-u Mahsus ile localar kapanmad� diye masonlar�n m�racaat� �zerine tekrar localar a��l�p faaliyete ba�lad�lar. Ve 1952'de ise Atat�rk�� ge�inen ve onunla iftihar eden Celal Bayar da, Ahmet G�rkan'�n teklif etti�i mason localar�n�n a��lmas�n� kanunla peki�tirdi. Tabii bu ameliyeyi Meclis yapt� fakat bu m�zakerelerin devam etti�i �� celse zarf�nda Celal Bayar Reis-i Cumhur locas�na gelerek konunun m�zakerelerini sonuna kadar takip etmi�tir." (�brahim Arvas, Tarihi Hakikatler, s.73)
Demokrat Parti D�neminde Masonluk
1 Kas�m 1949 tarihinde "T�rkiye Masonlar� Derne�i Yard�m Sand���" kuruldu. Bu kurulu� sayesinde masonlar aras�nda ekonomik yard�mla�ma imkan� sa�land�. 1948-49 y�llar� aras�nda 10 mason locas� daha faaliyete ge�ti. Bunlar�n yedisi �stanbul'da, ikisi Ankara'da ve biri de �zmir'de a��lm��t�. Demokrat Parti iktidar� da masonlar�n h�zl� y�kseli�ini engelleyemedi. Sadece ba�kent Ankara'da alt� yeni loca bu d�nemde a��ld�. 1951 y�l�nda T�rk Mason dergisi yay�mlanmaya ba�land�. Bunun ile masonlar aras�ndaki ileti�im kopuklu�u b�y�k �l��de �nlendi.
28 Ocak 1951 tarihinde T�rkiye B�y�k Mahfili kurularak, �stanbul, Ankara ve �zmir'deki t�m localar bir merkeze ba�land�. 12 A�ustos 1955 tarihinde, Ankara Mahfillerinin imzas� ile Ankara'da "T�rkiye B�y�k Locas�"n�n kurulu�una dair dilek�e Ankara Valili�i'ne verildi. T�rkiye B�y�k Locas�'n�n kurulu�unun hemen ard�ndan T�rkiye �ap�ndaki t�m localar buna iltihak etmeye �a�r�ld�. T�rkiye B�y�k Locas�'n�n ba��na �stad Mason Ahmet Salih Korur getirildi. Uzun s�ren tart��malar sonunda T�rkiye masonlar� aralar�ndaki ihtilaflar� gidererek, 1 Nisan 1957'de haz�rlanan projeyi imzalad�lar ve bu tarihten itibaren T�rkiye masonlar� "H�r ve Kabul Edilmi� T�rk Masonlar�n�n T�rkiye B�y�k Locas�" ad� alt�nda biraraya geldiler.
Menderes Masonlar�n Faaliyetlerini Engelleyemiyor
1950'li y�llar�n ba�lar�nda ayd�n kesim, masonlara cephe almaya ba�lam��t�. Kitap ve dergilerde s�k s�k masonlar�n i�y�z�n� de�ifre eden yaz�lar yay�nlan�yordu. DP Tokat Milletvekili Ahmet G�rkan, 29 Ocak 1951'de TBMM'ye bir kanun teklifi sunarak, mason localar�n�n kapat�lmas�n� g�ndeme getirdi. Teklifte, masonik kurulu�lar�n k�klerinin d��ar�da oldu�u ve milli ve manevi de�erleri ayaklar alt�na almak istedikleri s�ylenmekteydi:
"Masonluk beynelmilel bir te�kilatt�r ve k�k� d��ar�dad�r. Cemiyete mensup bir mason bir�ok kere kendi milletinin, vatanda��n�n ve kendi dininin aleyhine karar ve hareketlere i�tirak etmektedir. Masonlar cemiyetlerinin veya kendilerinin menfaati u�runa b�t�n mukaddes bilinen �eyleri ayaklar alt�na almaktan �ekinmezler."
Kanun teklifi 157'ye kar�� 58 oyla reddedildi. Red karar� masonlar taraf�ndan b�y�k bir olay olarak kar��land�. 1956 y�l�nda T�rkiye B�y�k Locas�'n� yurt d���nda tan�tma faaliyetlerine h�z verildi. Bu faaliyetlere ilk olumlu cevap, Hollanda B�y�k Locas�'ndan geldi. Bunu ABD'de faaliyet g�steren Kansas B�y�k Locas� izledi. 1958 y�l�nda T�rkiye B�y�k Locas� B�y�k Katipli�ine getirilen ve hakk�nda �e�itli yolsuzluk s�ylentileri bulunan Enver Nejdet Egeran, d�� d�nya ile ba�lant�lar�n� kullanarak T�rk masonlu�unun d�nyaya a��l�m�na y�nelik "ba�ar�l�" faaliyetler g�sterdi. Yine bu d�nemde, �ngiltere B�y�k Locas� ile T�rkiye masonlar� aras�nda y�llard�r devam eden anla�mazl�klar giderildi.
DP'de B�y�k Rahats�zl�k
Bu d�nemde, DP b�nyesindeki masonlar parti i�inde b�y�k rahats�zl�k uyand�rmaktayd�. �zellikle halk taban�nda kulaktan kula�a dola�an s�ylentiler, DP i�indeki muhafazakar milletvekillerini olduk�a rahats�z ediyordu. DP Afyon milletvekili Gazi Yi�itba��, tabandan gelen bu bask�lara dayanamayarak Genel Ba�kan Adnan Menderes'e s�zl� bir soru �nergesi sundu: "Demokrat Parti H�k�metinin �ktisat Vekili y�ksek dereceli mason olan Z�ht� Hilmi Velibe�e, Demokrat Parti'ye mensup bir�ok milletvekilini, mason olmalar� i�in telkin tazyik alt�nda tutmaktad�r. Bunlar�n b�y�k k�sm� mason derneklerine kaydolmak i�in m�racaat etmi�lerdir. Hatta bu konuda gazetelerde haberler inti�ar etmi�tir. Masonluk, beynelmilelci, gizli, zararl� ve k�k� d��ar�da bir cemiyettir. Bu cemiyet, Allah, din ve vatan gibi mukaddes de�erleri tan�maz. T�rkiye Cumhuriyeti'nin %98'i M�sl�mand�r. Mebuslar�m�z�n da kahir ekseriyeti M�sl�mand�r. Bunlar�n masonlu�a intisaplar�n�n halk aras�nda duyulmas�, partimiz ve h�k�metimiz i�in memnuniyetsizlik do�mas�na sebep olacakt�r. Bu s�zl� soruyu, mebuslar�m�z� bu �aibeden kurtarmak i�in verdim. Ba�vekilden mason cemiyetlerinin faaliyetinin devam�na h�k�metimizce m�saade edilip edilmeyece�ini de ��renmek istiyorum. Yap�lan ne�riyat do�ru de�ilse mebuslar�m�z� ve partiyi halk nazar�nda k�t�leyen bu haberlerin sahipleri hakk�nda ne gibi bir muamele yap�laca��n�n da a��klanmas�n� isterim..."
Yi�itba��'n�n Menderes'e yapm�� oldu�u ve DP'lilerin hi� al���k olmad��� bu ��k��, asl�nda parti i�erisinde masonlu�un �n� al�nmaz bir duruma geldi�ini de g�steriyordu. Dahiliye vekili Halil �zy�r�k'�n verdi�i cevap, masonlar�n parti i�erisinde ne kadar g��l� olduklar�n� do�ruluyordu: "Mason derne�i, Cemiyetler Kanunu'na g�re kurulmu�tur, k�k� d��ar�da oldu�una dair herhangi bir malumat bulunmad��� i�in..."
27 May�s Darbesi ve Masonlar
27 May�s darbesinde masonlar�n etkisi y�llard�r tart���lmaktad�r. Menderes h�k�metleri d�neminde �ok fazla �n plana ��kamayan masonlar, 27 May�s Askeri Darbesi ile kendilerini g�stermi�lerdir. 27 May�s Askeri Darbesi'nden sonra kurulan Milli Birlik Komitesi'nin en etkili komutan� Orgeneral Fahri �zdilek, masondur. Yine MBK �yesi olan Kurmay Albay Ertu�rul Alatl� ve Bedi�zzaman'�n mezar�n� gasp eden isim olarak tan�nan ve darbeden sonra �stanbul valili�ine atanan Orgeneral Refik Tulga ve yine 27 May�s'la �stanbul Belediye Ba�kanl���'na atanan Korgeneral �efik H�sn�'de masondur. Darbeden sonra olu�turulan kabinede 14 mason bulunmaktad�r.
"Masonlu�un T�rkiye'deki Gizli Tarihi" devam edecek. Gelecek say�m�zda T�rkiye masonlu�unun 1966 y�l�ndaki b�l�nmesinin perde arkas�n�n inceleyece�iz.
�zg�rl�k, hemen hemen her
toplum ve ideolojiden ki�inin hemfikir oldu�u ve savundu�u bir kavramd�r.
�nsanl�k tarihindeki �at��malar�n, sava�lar�n �o�undaki ama�, �zg�rl���
kazanmak olmu�tur.
Bat� d���ncesinin �zg�rl��e verdi�i anlam� ��yle �zetleyebiliriz:
�zg�rl�k, insana, di�er insanlar (toplum) ya da devlet -veya ba�ka
herhangi bir kurum- taraf�ndan hi�bir k�s�tlama ve bask� yap�lmamas�d�r.Bug�n
Bat� toplumlar�n�n i�inde bulunduklar� toplumsal yap�, modern Bat�
felsefesi taraf�ndan tarifi yap�lan "�zg�rl�k" kavram�n�n,
insan�n kurtulu�unu sa�lamad���n� g�stermektedir.
Okullarda, bilimsel kaynaklarda ve bir k�s�m medyada, teori ispatlanm��
bir ger�ek gibi sunulmakta, pek �ok insan da bu nedenle evrimi hi�
sorgulamadan kabul etmektedir. Oysa her ge�en g�n geli�en, paleoantropoloji,
antropoloji ve mikrobiyoloji gibi bilim dallar�, s�z�n� etti�imiz
yayg�n inan���n aksine, evrim teorisini s�rekli yalanlamaktad�rlar.
Evrimi ispatlamak i�in 150 y�ld�r aral�ks�z s�rd�r�len �al��malar,
teoriyi ��r�tmekten ba�ka bir sonuca varamam��lard�r.
Bu ger�e�e ra�men, evrim teorisinin bu denli yayg�n bir bi�imde
savunulmas� ve insanlara empoze edilmesinin tek nedeni ise, teorinin
ideolojik y�n�d�r.
